Essays Archive - Seite 3 von 4

Dezember 4, 2021Dezember 7, 2021

Mad Marxismus

We are proud to present an essay written by Tomasz Kozak. The essay first appeared on Facebook in Polish. Now here in the German language. Tomasz Kozak is a theoretician and visual artist combining philosophy, political sciences, and video art. He is an associate professor at the UMCS Institute of Fine Arts in Lublin, Poland. Currently, he works on a book inspired by Mark Fisher’s concept of libertarian communism.

Max Dogin schickte mir ein fabelhaftes Poster (paste – up) zu. „Mad“ Max Rockatansky bildet auf den Straßen des (potentiell revolutionäres) Paris eine Hybris mit Marx. Der Autor des Posters ist der französische Street – Art Künstler Jaeraymie… (externer Link)

Doch die Collage hat auch einen tieferen Sinn. Denn Mad Max erschien aus den phantasmagorischen Ruinen der Zivilisation, die nach der Treibstoffkrise der 70 Jahre imaginiert wurden. Marx liebte Krisen. Und sein Treibstoff war die Hoffnung, dass die jetzige Zivilisation zusammenbrechen wird. Während der ersten globalen Finanzkrise 1857, gewann Marx plötzlich zurück seine Fröhlichkeit, seine Lebensfreude und seine Energie für die Arbeit. Er war erfreut über die Panik in den USA, aufgeregt über den Stimmungseinbruch in England. In einem seiner Briefe schrieb er von seismischen Erschütterungen, die jeden Kenner begeistern würden.

Marx hat sich stets gerne Masken übergezogen.

Wie wir sehen, ist der radikale Ästhetizismus im Angesicht des Zusammenbruchs nicht nur die Spezialität einiger Konterrevolutionäre vom Schlag eines Ernst Jüngers (der 1944 den Anblick des durch alliierte Bomben zerstörten Paris vom Dach des Hotels „Raphael“ mit einem Burgunder auskostete). Doch während Jünger darüber entsetzt war, dass sich die Deutschen durch den Krieg in „Mohren, Neger, Kannibalen“ verwandelt hätten, hat sich Marx gerne „wilde“ Masken angezogen. Engels bezeichnete ihn in seinen Briefen als „lieben Mohr“ und der „Mohr“ bezeichnete sich selbst als den „Mohren aus Venedig“. Die Maske Othellos, eines mauretanischen Generals, war in diesem Fall mit Gewaltbereitschaft durchsetzt. Gemeinsam mit Engels unterstützte Marx die marokkanischen Partisanen, die sich der spanischen Invasion 1859 entgegen setzte.

Irgendein historischer Materialist könnte diesen Kontext eventuell für genealogische Fragestellungen nutzen, die vielleicht bei der Analyse der gegenwärtigen Legenden über eine angebliche Ausbreitung eines angeblichen Islamolinkismus im gegenwärtigen Frankreich nutzen… Allerdings ist das Problem viel tiefer. Und viel interessanter. Denn der Marxismus war nicht ausschließlich „wissenschaftlich“, war nicht nur der graubärtige Positivist, den Lyotard in „Économie Libidinale“ einen repressiven Alten schimpfte. Marx ist auch das durch Lyotard affirmierte „wilde“ Mädchen: Eine rasende Begierden kumulierende, lebendige Bombe.

Das Gehirn - ein Bolide, der die Macht der errichteten Barrieren des ersteren überwindet.

Doch was heißt es, verrückt zu sein? Mad zu sein? Die englische Etymologie leitet das Adjektiv “mad” von lateinischen und germanischen Wurzeln ab, die eine bestimmte “Migration” bezeichnen. “Mad” ist dem polnischen “Verrückten” insofern ähnlich, als derjenige verrückte, der “aus sich selbst herauskomt”. To go mad means to jump “beside oneself with excitement or enthusiasm”. Die Verknüpfung dieser Bedeutungen mit dem Ursprung von “Gehirn” erweist sich, als inspirierend. In Libermans “Analytical Dictionary of English Etymology” wird die Abstammung des Substantivs “Gehirn” auf altenglische und griechische Quellen zurückgeführt: “braegen” und “βρεγμός”. Diese negieren konventionelle Assoziationen, weil sie nach Liberaman etwas bezeichnen, das nicht in etwas anderem eingeschlossen ist – z.B. im Schädel – sondern das Gegenteil: Materie, die aus ihrem ursprünglichen, verknöcherten Rahmen ausbrechen will.

Die Funktion des Gehirns besteht darin, Grenzen zu überschreiten, Verbote zu brechen. Das Gehirn hat eine explosive Essenz. Dank ihr kommt der Mensch kreativ “aus sich heraus”… Hier fällt mir eine Passage aus einem Brief an Engels aus dem Jahr 1857 ein: Marx bewundert die subversive Intelligenz seiner jüngsten Tochter: “Sie ist ein erstaunlich geistreiches Geschöpf. Sie behauptet, zwei Gehirne zu haben“.Ähnliches gilt für den Marxismus. Einerseits ist er graubärtig, verkalkt, anti-utopisch. Andererseits ist er “mädchenhaft”. Das zweite Gehirn ist ein Bolide, der die Macht der errichteten Barrieren des ersteren überwindet.

Hieraus ergeben sich die Bestrebungen des Mad-Marxismus. Das verkrustete, versteinerte muss zerstört werden, die eigene Identität in Schutt und Asche zerlegt werden. Und auf den Ruinen bauen, zum Teil auch aus den Ruinen – ein kreatives Selbstverständnis, eine freiere Subjektivität, eine vernünftigere Souveränität. Und eine bessere Gesellschaft. Ohne Illusionen, die sich in Trümmer verwandelt haben, aber auch ohne Hemmungen. Maximaler Wahnsinn bedeutet Ultra-Rationalität – entfesselt gegen die Konservativen (die Rechten, die Linken). Der V8 Pursuit Special – das Fahrzeug von Mad Max – kann mit dem Mad-Marxismus zusammengeschweißt werden. Das Ergebnis wird ein dreifach bewaffneter Akzelerationismus sein. Erstens gegen den Kleinfaschismus (der nicht einmal Schutt produziert, sondern nur Staub, Smog, Schlamm, Dreck, Kloake). Zweitens, gegen die “kommunistische” Gesinnung (Rückfall in einen erdrückenden Kommunismus). Drittens, gegen den naiven Nihilismus (im Stil von Nick Land). “Wir kapitulieren nie”.

Oktober 10, 2021Oktober 10, 2021

10111011110100

Die Veränderung

Betrachten wir die Zeit, so können wir feststellen, dass sich alles stets verändert (es ist keine semantische Frage an dieser Stelle, sondern eine Feststellung). Unabhängig der Definition der Zeit, die wir benutzen, um die Welt zu beschreiben, können wir der Veränderung folgen.
Doch nicht immer.
Manche Veränderungen sind mit den Sinnen nicht sofort zu erfassen. Es ist meist die Erfahrung, die uns sagt, dass wenn die Blätter gelb werden und Tag für Tag es ein wenig kälter wird, dass da wohl der Herbst kommen wird. Es sind wissenschaftlich erfasste Daten, die uns sagen, dass wir ganz langsam, Schritt für Schritt auf eine Klimakatastrophe zusteuern.
Es sind die kleinen Veränderungen in der Gesellschaft, mikroskopische Bewegungen, vielleicht der Satz, der ein Politiker sagt, eine Meinung, die sich nur ganz unwesentlich verändert hat, die eine Revolution auslösen können.

Die Zeit

Es ist die Zeit, in der die Veränderung verlässt, die eine Veränderung verursacht. Die Zeit, die außerhalb dessen liegt, was wir den “menschlichen Maßstab” nennen. Die Zeit, die von unseren Sinnen nicht erfasst werden kann. Erst wenn wir die Veränderung in der Gänze betrachten, dann können wir den Ausmaß der Veränderung festhalten. Aber dann ist es oft schon zu spät. Und die Welt um uns herum ist bereits eine andere.

Auf diese Weise können Imperien untergehen, Diktaturen errichtet, Zivilisationen auseinander brechen.

Der Verfall lässt sich erst im Nachgang betrachten.

Heraklit

Warum Heraklit? Er beschrieb die Veränderung. Und vielleicht ist es auch sein Vermächtnis, dass wir erst große Veränderungen sehen und nicht die ganz kleinen, die unsichtbaren. Vielleicht sind wir kulturell so konditioniert, dass wir die großen Revolutionen sehen, ihre Höhepunkte. Aber nicht die kleinen Schritte, die zur Veränderung führen. Den Moment, als die Mayas beschlossen ihre Städte zu verlassen aber nicht die vielen kleinen Momente, die zum Niedergang ihrer Zivilisation führten. Nicht die Veränderungen in der Gesellschaft. Und in der Natur.

Der Herbst kommt. Alles wird sich ändern. Und wir werden nie zurück kommen.

August 15, 2021September 5, 2021

Geschichten ohne Vaterland

Kant hat in seinen Ausführungen zwei Entitäten, besser gesagt, zwei Möglichkeiten der Existenzgruppen ausgemacht. Zwei Existenzräume. Rorty nennt sie „logische Räume“. Zu einem Raum gehört für Kant Gott, Zombies. Zu einem anderen hingegen Kühe, Sonnenblumen und der Planet Mars. Die Entitäten wie Gott, Zombies oder „das eiskalte Händchen“ existieren aus der Sicht Kants in einer logischen Welt. Aus der Sicht Rortys hingegen ist die Existenz Gottes (aber auch die der Zombies oder der Addams Family) durch eine Kulturpraktik legitimiert. Es ist demnach möglich, diese Existenzen entweder durch die Kultur oder eine soziale Notwendigkeit zu beschreiben.

Wo aber soll das Vaterland stehen?

Vielleicht dazwischen? Irgendwo zwischen der Welt der Zombies und der Kühe. Zwischen dem sozial notwendigem und dem realen. Wobei das Reale eher mit dem Begriff der Heimat definiert ist. Ich kann es anfassen. Ich kann die Menschen, die Heimat bilden, ansprechen. Ich kann, wenn ich wollte, auch die Kühe anfassen, die meine Heimat ausmachen könnten. Heimat wäre demnach etwas privates, etwas, ja, intimes.

Was ist also mit dem Begriff des Vaterlandes?

Selbstverständlich ist der Begriff der Kuh nicht lediglich auf die Kuh in meiner Heimat begrenzt. Jeder kann auch nach Idaho fliegen, aus dem Flugzeug aussteigen und dort die Kuh anfassen. Der Heimatbegriff löst auch Emotionen aus. Ich kann diese Emotion in mir tragen und sie jedesmal aufleben lassen. Emotionen gehörten dann in die Welt des Planeten Mars und der Sonnenblumen. Aber ich habe keine gleiche Emotion, wenn ich eine Kuh aus Idaho umarmen würde. Ich könnte auf jeden Fall Emotionen empfinden bei der Umarmung, doch diese Emotionen wären nicht dieselben.

Und das Vaterland? Es ist ein Begriff, der dem der Nation ähnelt. Vaterland gehört demnach in die selbe Kategorie wie die Begriffe Zombie oder „das eiskalte Händchen“. Irgendwo zwischen dem sozial Legitimierten und dem Kulturpraktischen. Es hängt eben von der Kulturpraktik ab, ob ich den Begriff „Vaterland“ benutze oder nicht.

Vaterland ist also nicht die Polis in der ich aufgewachsen bin. Es ist keinesfalls ein Stamm, dem ich eventuell angehören könnte und dessen Mitglieder ich beim Namen nennen könnte. Denn Vaterland ist auch politisch besetzt. Fein säuberlich abgegrenzt durch die äußeren Grenzen und eine Hauptstadt. Wenn jemand „Vaterland“ sagt, fallen mir sofort Begriffe, wie „Frankreich“, Aserbaidschan“ oder „Kenia“ ein. Weniger Begriffe wie Perpignan, Hamburg oder Xochimilco.

Es zu einem also eine politische Praxis, ein Vaterland zu haben. Geschaffen, um Bewohnern einer fein und säuberlich abgegrenzten Weltgegend eine Identifikation zu geben. Unabhängig der Tatsache, ob sich diese mit dem Begriff identifizieren oder nicht. Diese Identifikation kann dann, wie die Identifikation mit einer Religion, genutzt werden.

Emilé Durkheim bemerkte mal, dass sich die Bedeutung der Religion hin zur Politik verschöbe. Menschen versammeln sich unter eine Fahne statt unter den religiösen Symbolen ihrer Gruppe. Auch deswegen würde der Begriff „Vaterland“ der Kategorie „Zombie“ angehören. Für diejenigen unter uns, die an Zombies glauben, ist der Begriff „Zombie“ zu einem Identifikationssymbol geworden.

Das führt uns zu der nächsten Frage. Nämlich, ob wir denn den Vaterlandsbegriff benötigen. Und wofür würden wir ihn denn benötigen, wenn wir es täten?

Selbstverständlich. Menschen fühlen sich sicher in einem Vaterland. Abgegrenzt von anderen Vaterländern, die das Vaterland umgeben. Die anders sind als dieses Vaterland. Nicht, dass sie eine andere Sprache sprächen, wie Boas es bemerkte. Es geht nicht unbedingt um Sprache. Es geht darum, dass die da drüben, hinter der Grenze, die in dem anderen Vaterland halt anders sind als wir.

Dieses Gefühl kann genutzt werden. Ich kann dann behaupten, dass es meinem Vaterland wirtschaftlich besser geht als dem anderen. Eine Konzentration auf die Heimat kann dieses nicht leisten. Denn Heimat sind eben Freunde, Familie, Gefühle. Gefühle können wirtschaftlich nicht genutzt werden. Das Vaterland schon. Es kann unsere Aufmerksamkeit davon ablenken, dass Wirtschaftsvorgänge unabhängig von Begriffen, wie Vaterland sind. Dass der Erfolg der Wirtschaft auch nichts mit dem Vaterland zu tun hat, sondern mit Unternehmen. Dass die Wirtschaft, zumal die kapitalistische, auf Gewinne aus ist und dass sie Trends folgt, die Gewinne versprechen und dass in diesem Streben nach Gewinn das Streben nach Glück einer Gesellschaft unwichtig ist. Aber dank des Vaterlandes kann gesagt werden, dass ein anderes Vaterland uns eventuell das Glück wegnehmen will.

Und dann?

Dann werden Menschen ermordet. Und Kriege geführt. Das andere Vaterland kann dann als Bedrohung angesehen werden und deswegen kann es vernichtet werden. Es kann dann die Loyalität dem Vaterland gegenüber aufgerufen werden. Dabei ist es relativ egal, wie groß oder klein das Vaterland ist und wie viele Völker in dem Vaterland leben. Wichtig ist der Begriff der Grenze, der bei der Heimat eher verschwindet. Denn die Heimat kann mitgenommen werden. Oder ein neuer Ort kann zur Heimat werden. Während das Vaterland fein säuberlich abgegrenzt ist.

Deswegen kann das Vaterland verteidigt werden. Mit Gewalt. Mit einer staatlichen Gewalt gegen die inneren und einer militärischen gegen die äußeren Feinde.

Mit dem Vaterland auf den Fahnen ziehen wir also in den Krieg und glauben, dass andere Vaterländer, seien sie auch so weit entfernt, dass wir nicht wissen, wo sie genau liegen, unseren Wohlstand gefährden.

Das Vaterland ist nicht die Gesellschaft. Es sind nicht die Menschen.

Das Vaterland ist nicht die Gesellschaft. Aber es möchte den Begriff der Gesellschaft definieren. Es möchte, dass wir in einer anonymen, großen Gruppe leben. Dass wir die Mitglieder dieser Gruppe nicht persönlich kennen. Denn dann ist es einfacher im Namen eines abstrakten Begriffs Menschen zu mobilisieren.

Nein. Wir benötigen keine Vaterländer. Wir brauchen keinen anonymen Begriff, der zur Gewalt anstiftet. Wir brauchen eine Heimat. Denn die Geschichte ist stets die Geschichte des einzelnen Menschen. Es ist die Geschichte meiner Heimat. Das Vaterland zerstört sie nur.

©by Breslau GmbH 1989 – 2021

Juni 6, 2021Juni 6, 2021

Als die Menschheit die Natur traf

Als die Natur den Menschen traf

©by M. Kuliniec

Wir lebten in einer ziemlich angenehmen Situation. Wir dachten, die Natur sei uns unterlegen, der Klimawandel ist eine Sache, die langsam, ja fast unsichtbar vor sich geht, wir dachten also, alles sei in Ordnung. Vielleicht, wie einige behaupten, lag der Grund dafür in der Cartesianischen Dichotomie, die den Geist vom Körper trennt. Auf diese Weise kann sich der Geist von der Natur entfernen. Bis wir die Natur trafen. Sie war immer da, doch wurde sie jetzt ziemlich sichtbar. In Form unsichtbarer Mikroben.

Die Dichotomie zwischen Mensch und Natur gibt uns die Legitimität, die Natur nach unseren Vorstellungen zu formen.

In Nous n’avons jamais été modernes hat Bruno Latour auf eine andere Dichotomie hingewiesen. Es geht hier um die Dichotomie zwischen dem Menschen und Natur. Diese Dichotomie ist älter als die Cartesianische Trennung des Geistes vom Körper. Sie gibt dem Menschen die Legitimität die Natur zu beherrschen (im weiteren Verlauf dann auch die Völker zu beherrschen, was nach der Entdeckung der Neuen Welt bereits den ersten Diskurs um Menschenrechte hervorgebracht hat). Die Unterwerfung der Natur bedeutet aber auch, dass diese uns nicht ebenbürtig sei. Wir haben dadurch die Legitimität, diese auch zu formen und nach unseren Ideen zu gestalten. So die weitere Dichotomie.

Allerdings gibt es einen weiteren Gedanken bei Latour, der ebenfalls interessant erscheint. Es ist die Idee der Zeit. Es gibt verschiedene Konzepte der Zeit, wir nutzen den kantschen. Das heißt, wir sehen die Zeit als etwas, das voran schreitet. Es hat nicht nur Auswirkungen darauf, wie wir die Zukunft sehen. Die Vergangenheit (ich kann mich nicht mehr erinnern, wo ich es bei Derrida gelesen habe) sehen wir als Brüche. Eine Revolution, sei es eine technologische, erscheint daher als ein Bruch mit einer „alten“ Zeit und mit einer „alten“ Gesellschaft. Ich sollte besser schreiben: mit dem alten Menschen. Denn es gab Krankheiten auf unserem Planeten und wir lebten zusammen mit der Natur.

Wir haben uns nicht nur von der Natur entfernt sondern auch von der eigenen Technologie, mit ihr umzugehen.

Ab ca. Ende der 1960er Jahre aber haben wir das Gefühl gehabt, Krankheiten besiegt zu haben (was so nicht stimmt, wir haben vielleicht Medikamente entwickelt, die Verläufe der Krankheiten etwas sanfter machten). Aber da wir in Brüchen denken, die uns von dem „zuvor“ auf geradezu magische Art entfernen lassen, können wir uns die Zeit davor nicht mal mehr vorstellen. Deswegen haben wir uns nicht nur von unseren eigenen Erfahrungen und unseren eigenen Technologien entfernt. Wir haben uns von der Natur entfernt, bis wir sie erneut trafen. Die Natur.

Wir werden immer wieder auf "Natur" treffen.

Hinzu kommt aber in unserer komplizierten Gesellschaft noch eine dritte Dichotomie. Und dies ist die Dichotomie zwischen Leben und Tod. Sie hat sich ungefähr seit den 60er Jahren mitentwickelt und trennt auf saubere Weise unser Leben von allen „unangenehmen“ Erfahrungen. Im täglichen Leben ist der Tod gar nicht mehr anzutreffen, fein säuberlich verbannt hinter die Mauern der Krankenhäuser und der Altenheime. Treffen wir auf den Tod, sind wir panisch. Die Erkenntnis, dass wir sterblich sind, hat uns in Panik versetzt, die dann Agamben zur Reflexion über das nackte Leben veranlasste. Doch wir sterben jeden Tag. Von dem Tag unserer Geburt. Denn der Tod ist Teil des Lebens, er gehört zum Leben, oder das Leben gehört zum Tod.

Doch was hat die Panik ausgelöst? Wir waren nicht mal im Wald und haben trotzdem das Monster gesehen. Und es ist zu uns gekommen. Wir haben die Natur getroffen. Jetzt versuchen wir sie mit allen uns zur Verfügung stehenden chemischen Mitteln zu verbannen und zu bekämpfen. Und glauben, dass wir der Natur (dem Tod vielleicht auch, wenn wir Posthumanisten sind) entkommen können. Doch die Natur ist da. Und wir sind nur ein kleiner Teil von ihr. Vielleicht ist es an der Zeit, die Dichotomien zu überdenken. Und neue Ideen zu entwickeln. Bevor wir die Natur wieder treffen.

März 4, 2021März 4, 2021

Głodne duchy (cały tekst)

A niniejszym całość eseju Marka Gajdzińskiego pt. Głodne Duchy.

© by Gajdziński, Marek, Artykuł ukazał się w BLIZA, kwartalnik artystyczny, 1.37 (2020), pp. 61 – 75

Okolice Warton Sands, 5 lutego 2004, około godziny 16:00

Po tym, co widać, trudno się było zorientować, czy to dzień jeszcze, czy noc. Bo nic nie było widać. Poza strugami deszczu, które napędzane biczem wichru rozbijały się z impetem na szybach samochodu. Ale Zhifang nie zwracał na to większej uwagi. Zatopiony w fotelu w ostatnim rzędzie i w swoich myślach. Po raz kolejny zastanawiał się, jak to się stało, że trafił do tego piekła. I choć odpowiedź była bardzo prosta, nie przyjmował jej do wiadomości i szukał dalej. Bezskutecznie. Myślał też o tym, jak to będzie, jak już się zatrzymają i wyjdą z samochodu. To pewnie będzie tak, jakby wejść prosto do pralki nastawionej na intensywne pranie. Tyle że w lodowatej zamiast ciepłej wodzie.

– Ale pogoda – powiedział kierowca, nie odrywając oczu od drogi. Nie wiadomo do kogo. Nie wiadomo, od jakiej drogi. Bo jak tylko zdarzała się chwila przerwy między atakami nawałnicy, widać było kawałek powierzchni, po której jechali. Nie przypominało to autostrady, ani nawet polnej drogi. Niczego nie przypominało.

– Jakby wielkiwielki pies się zsikał – dodał. Bo w jego języku tak się to określa.

– Tak – westchnął mężczyzna siedzący obok kierowcy. – Ale za to będziemy bezpieczni. Taka pogoda odstrasza duchy.

Niebezpieczeństwo, krzyczy biała tablica. I że strzeż się.

W sumie to, przez co jechali, mogłoby równie dobrze nie być dnem morza, lecz piekłem. Albo należeć do fazy zwanej przez buddystów bardo. Czymś w rodzaju naszego czyśćca, poczekalni między jednym wcieleniem a drugim. Tak jakby już opuścili świat żywych.

Wyobraź sobie pustynię. A potem zalewający ją potop. Po jakimś czasie potop ustępuje. Ale następnego dnia wraca. I tak w kółko. Pustynia raz jest, raz jej nie ma. Morecambe Bay to spora zatoka na Morzu Irlandzkim w północno-zachodniej Anglii, na styku hrabstw Lancashire i Kumbria. Od północny otacza ją półwysep Furness i Kraina Jezior, od południa ujście rzeki Wyre i obszerny półwysep ze słynnym kurortem Blackpool. Najważniejsze z położonych nad zatoką miast to Fleetwood, Morecambe i Barrow-in- Furness.

Zatoka jest znana jako największy w Anglii obszar piasków pływowych, czyli zalewanych podczas przypływów i odsłanianych przez odpływy morza. To ma liczne plusy – w porze odpływu można sobie na przykład skrócić drogę przecinając zatokę suchą nogą – ale i minusy, z których najważniejsze wydają się zagrożenia związane z szybko przybierającym poziomem wody w morzu.

I jeszcze dopisek na dole, że jak masz problem, to dzwoń pod trzy dziewiątki i proś o Straż Brzegową.

Rzeczywiście, nie wygląda to jak zwykły przypływ, podczas którego poziom morza po prostu spokojnie, niemal niezauważalnie sobie rośnie. Przypływ w Morecambe przypomina małe, rozciągnięte w czasie tsunami. Na szeroko rozlanej, uchodzącej do morza rzece tworzy się wyraźna, całkiem spora fala, która posuwa się ku brzegom zatoki, a potem dalej, wciska się między dwa brzegi rzeki i idzie po niej w górę, niczym ciarki po kręgosłupie. To zwężenie właśnie powoduje, że fala staje się coraz wyższa. Szczególnie spektakularna fala przypływu (zwana tu tidal bore) zdarza się raz w miesiącu. Tak mówią miejscowi. Choć nikt nie wie, dlaczego tak się dzieje. To znaczy, dlaczego raz w miesiącu. Może chodzi o pełnię księżyca? No i wiosną każą przyjechać, bo to najlepsza pora roku na Morecambe Tsunami.

Widziałem raz kilku wyrostków z kijami. Chodzili po tej błotnej gumie i specjalnie podskakiwali, żeby sprawdzić, czy ich pochłonie.

Inne zagrożenia związane z zatoką to ruchome piaski (quicksand, dosłownie szybki piasek) i solne bagna. Solne bagna to tereny porośnięte trawą i czymś tam może jeszcze, o luźnym, gąbczastym podłożu, regularnie zalewane wodami przypływu. Ruchome piaski nie przypominają ruchomych wydm z naszego Słowińskiego Parku Narodowego. Bardziej wodne łóżko z niespodzianką. Wodne, bo jak się po takim piasku stąpa, to powierzchnia się pod naszym ciężarem ugina i faluje. Z niespodzianką – bo czasem powierzchnia nie wytrzymuje ciężaru i się rozstępuje, pochłaniając stąpającą osobę. Albo chociaż but. No i sam piasek – też piasku nie przypomina. Raczej jakieś połączenie gumy z błotem.

W modzie było również romantyczne podróżowanie dla przyjemności, więc często obierano tę niebezpieczną, ale malowniczą trasę w drodze do Krainy Jezior.

Widziałem raz kilku wyrostków z kijami. Chodzili po takiej błotnej gumie i specjalnie podskakiwali, żeby sprawdzić, czy ich pochłonie. A jak któregoś wciągało, to inni mu pomagali się wydostać. Potem wsadzali tam kije i mierzyli, ile do twardego dna. Bywało, że ponad metr. Zastanawiali się, jak by to było, gdyby samemu tak wpaść tam, bez pomocy kolegów i bez telefonu. A potem szli dalej, cali błotem oblepieni, jeden z nich miał kalosz na jednej stopie, na drugiej nic – pewnie nie udało się go wyłowić. Inni, przezornie, nie mieli kaloszy, tylko trampki mocno zawiązane. Szli i szukali, czy gdzieś znajdą głębszą pułapkę. Taka zabawa.

Na wielu mapach zaznaczony jest szlak przecinający zatokę wzdłuż kierunku północ- południe. Kiedyś, zanim nastał czas kolei żelaznych, służył do przewozu towarów. Już w czasach rzymskich skracano sobie tędy drogę. Piechotą, na koniu albo wozem. Później było regularne połączenie dyliżansowe, dopiero wybudowana w 1857 roku linia kolejowa wzdłuż brzegu sprawiła, że stało się niepotrzebne. Ale w tym mniej więcej czasie stało się też modne romantyczne podróżowanie dla przyjemności, więc często obierano tę malowniczą trasę w drodze do Krainy Jezior, jednej z największych atrakcji turystycznych Brytanii.

Podróżujący przez zatokę mogli w czasach średniowiecznych skorzystać z usług przewodników, którzy rekrutowali się spośród mnichów z zakonu cystersów. No ale z zakonami w Albionie było jak było, wiadomo, no i cystersów w pewnym momencie zabrakło. Dlatego w roku 1548 utworzono instytucję pod tytułem Królewski Przewodnik Po Piaskach, która od tego czasu funkcjonuje do dziś. Pierwszym, któremu nadano ten tytuł był niejaki Thomas Hogeson.

Pól obfitujących w kokle nie brak w tej części Wysp Brytyjskich. Ale nie ze wszystkich można korzystać. Okresowo zakazuje się połowu kokli w rożnych rejonach po to, by po eksploatacji przez zbieraczy i ptaki miały szansę się zregenerować. I zanim znów pole będzie się nadawało do zbiorów, może minąć ładnych kilka lat. Dlatego tam, gdzie lokalne władze ogłaszają otwarcie, robi się tłok. Bo na kokle rzucają się nie tylko miejscowi rybacy, ale też przyjezdni z innych części kraju, zwabieni perspektywą łatwego zysku. Rybacy i farmerzy, biznesmeni i bezrobotni, ludzie odpowiedzialni i awanturnicy. Jak kiedyś w Ameryce, gdy poszła wieść, że nad rzeką Klondike znaleziono złoto. No i do tego gangsterzy. Przede wszystkim oni. Ludzie, którzy mają kontakty z imigrantami i są na tyle bezwzględni, że potrafią ich zmusić do dyscypliny i niewolniczej pracy z grosze. To tacy ludzie są królami łowisk skorupiakowych, to oni wyciągają z nich najwięcej pieniędzy. A jest ich sporo do wyciągnięcia – całkowitą wartość tych łowisk w UK szacuje się na 240 milionów funtów rocznie.

Dlatego pojawiły się mafie. Mafie ptaków, duchów, Chińczyków. Ptaki i duchy od wieków biją się tu ze sobą o owoce morza wszelkiej maści. Chińczycy pojawili się niedawno. Sytuację komplikuje fakt, że duchy nie działają razem, są podzielone na szereg innych mafii, takich jak mafia miejscowych rybaków, mafia Szkotów, czy mafia Walijczyków. No i mafia Polaków, ma się rozumieć. A jak różne mafie, to i o konflikty nietrudno. Wojna o wpływy stała się jedną z przyczyn śmierci 23 Chińczyków. Bo na początku zbierali normalnie, jak wszyscy inni, za dnia. Ale duchom się to nie podobało. Zaczęli ich przeganiać w miejsca, gdzie kokli nie było. A gdy próbowali wracać, spuszczano im manto i niszczono sprzęt. To dlatego wpadli na desperacki pomysł, by łowić po nocy. Albo przy bardzo złej pogodzie. By nie wchodzić duchom w drogę.

Tradycja duchów to dla Chińczyków żadna tradycja. Oni w ogóle tak się nie bawią.

Jak się łowi kokle? Właściwie to się nie łowi, tylko zbiera. Najpierw trzeba je tylko wyłowić spod piasku, w którym lubią się zagrzebywać – każda kokla ma wystającą poza skorupę nibynóżkę, która jej do tego służy. Żywią się odfiletowywanym z wody planktonem, a wody mają pod dostatkiem. Niechętnie spod piasku wychodzą, bo i po co? By je do tego zmusić, potrzebna nam drewniana ławeczka ze stalowymi nóżkami. To znaczy jumbo, tak się to urządzenie nazywa w rybackim żargonie. Tylko wygląda jak ławeczka. Odwrócona. Bo składa się z deski i uchwytów, dwóch prętów, które po położeniu deski na piasku sięgają człowiekowi do pasa. Chwytamy za te pręty oburącz i kołyszemy w jedną i drugą stronę, naciskając przy tym ciałem. Kosztuje to sporo wysiłku, ale zmiękcza piasek i powoduje, że zalegające kilka centymetrów pod powierzchnią kokle wychodzą na wierzch. Wtedy możemy je zebrać przy pomocy czegoś, co zwą cramb albo craam, a co przypomina widelec. Wrzucamy do dwóch wiader, a jak się zapełnią, zawieszamy wiadra na nosidle usadowionym na karku i ramionach (szelki, kluki, sądy, szuńdy, pedy, różnie je po naszemu zwą), i zanosimy kokle na brzeg. Tak jak nasi pradziadowie wodę ze studni nosili. Chińczycy tak się nie bawili, tradycja duchów to dla nich żadna tradycja. Zamiast ławeczki i widelca używali grabek, a wygrabione na powierzchnię muszle zbierali rękoma i wrzucali do sieci albo do sita, oddzielając reszki piachu. Czyste kokle ładowali do worków, a te wrzucali na pakę samochodu. Tak jest łatwiej i szybciej.

Na pomysł z koklami wpadł Lin Mu Yong, lat 31, najważniejsza osoba w gangu. To on odbierał w liverpoolskim porcie przemyconych z Chin i organizował im życie. Pomagała mu w tym jego 18-letnia partnerka, Janie Bannister, jedyna biała w tym interesie, odpowiedzialna za opiekę nad Chińczykami. Jak w praktyce wyglądała ta opieka? Trudno powiedzieć, Janie znała tylko angielski, a i to nie najlepiej, mówiła z silny akcentem liverpoolskim, co znacznie utrudniało komunikację. Dlatego wzięli sobie do pomocy 29- letniego Lin Liang Rena, kuzyna Yonga. Ren wraz ze swoją partnerką, Zhao Xiao Qing, lat 20, sprawowali bezpośrednie rządy w grupie, do której trafiła Hua.

Głowa węża. Tak w chińskim slangu nazywają się gangi przemytnicze.

Hua wyszła z ładowni statku w porcie Liverpool pół roku wcześniej. Odebrali ją Głowy Węży, tak się mówi na przemytnicze gangi, w chińskim slangu. Najpierw kazali zadzwonić do domu z wiadomością, że dotarła szczęśliwie do miejsca przeznaczenia. Bo to był umówiony sygnał, że rodzina ma teraz wypłacić mafii w Chinach ostatnią ratę należności. Kiedy próbowała protestować, bo na razie to był tylko jakiś zrujnowany hangar, a gdzie ten obiecany dobrobyt – została przez jednego z przedstawicieli wężowej mafii pobita. Zadzwoniła. Mafiosi przekazali ją Renowi. Który miał się od teraz stać panem jej losu. Zawiózł ją do jednego z osiedli domków jednorodzinnych na przedmieściach miasta. Mieszkała w pokoju z sześcioma mężczyznami, w całym domu była ich ponad trzydziestka. Cała podłoga była zasłana materacami. Spano nawet w kuchni – tylko łazienka była wolna. To znaczy wtedy, gdy nie była zajęta. Ale to zdarzało się rzadko.

Ren załatwił Hua pracę w rzeźni, przy pakowaniu mięsa. I mimo że zarabiała o wiele więcej niż w Chinach, po opłaceniu pobieranego przez Rena czynszu za mieszkanie, składki na jedzenie i opłaty klimatycznej niewiele jej z tego zostawało. Za to Ren z samych rat za mieszkanie nieźle żył. Bo brał od wszystkich dwa razy więcej niż płacił właścicielowi domu, jakiemuś różowemu na pysku Anglikowi przypominającemu byczego psa. Znaczy się buldoga. Z punktu widzenia Hua, rzeczywistość wyglądała inaczej niż przedstawiali ją naganiacze z mafii wężowej w Fujian, którzy namówili rodzinę na wysłanie jej do Anglii. Nie tak różowo. Zupełnie nie.

Wszyscy muszą jechać. Taki jest los kulisów. To znaczy imigrantów z Chin pracujących w ramach systemu współczesnego niewolnictwa.

W tym samym domu co Hua mieszkał Zhifang, chłopak z innego miasta, ale z tej samej prowincji. Polubili się. W jakieś święto poszli razem do restauracji. Do chińskiej restauracji. Ale takiej prawdziwej, nie udawanej, jednej z tych, w której duchy mogłyby się poczuć nieswojo. Bo nie wiedziałyby, o co tu chodzi. Jedzenie podają tak, jak w sklepie się kupuje – surowe, w żaden sposób nie przygotowane. Do tego zapalają ci ognisko na stole, stawiają na nim dwa kociołki wypełnione jeden wrzątkiem, drugi olejem z przyprawami, i proszę, sama sobie wszystko gotuj czy smaż. No ale Chińczycy nie duchy, wiedzą doskonale, jak się zachować.

Zalewy do gotowania i smażenia mogą być przyprawione łagodnie, na średnio ostro, i na bardzo ostro. Przy czym są to określenia, do których prawdziwego znaczenia nie jesteśmy raczej przyzwyczajeni. Bo już przy smaku średnio ostrym wysiadają nawet najbardziej odporne duchy. A przed bardzo ostrym nawet Chińczyk z Fujian czuje respekt.

Objedli się za wszystkie czasy. A zwłaszcza za te ostatnie chude dni, które wiedli na kupowanych przez Rena zupkach z torebki i puszkach. Hua tyle w siebie napakowała, że w nocy rozbolał ją brzuch. A i tak nie zdołali zjeść wszystkiego, co zamówili. To u nich podobno normalne. Że zamawiają za dużo i potem zostaje. To jakaś oznaka statusu i pozostałość po wielkim głodzie.

Liverpool, 5 lutego 2004, przed południem

Tego dnia niektórzy nie mieli ochoty jechać do kokli. Bo to było Yuan Xiao, chińskie Święto Wiosennej Latarni. A w takie święto pracować nie wypada, tylko spędzać je z bliskimi. Ale szef powiedział, że jest akurat okazja, bo jego brytyjskiemu kontrahentowi brakowało rąk do pracy, więc nie mają wyjścia. Wszyscy muszą jechać. Taki jest los kulisów. To znaczy imigrantów z Chin pracujących w ramach systemu współczesnego niewolnictwa. To znaczy za rażąco małą stawkę, pod przymusem związanym z nielegalnym statusem imigracyjnym.

Szef podzielił ich na dwie grupy i wysłał dwoma samochodami. Wyjechali z Liverpoolu na autostradę M6 i ruszyli wzdłuż wybrzeża na północ, przez Preston. Samochód, którym jechała Hua, popsuł się. I to tak, że nie dało się go naprędce naprawić. Mimo święta, Ah nie chciała stracić zarobku. Zadzwoniła do swojego chłopaka, który jechał drugim samochodem. Zhifang, po krótkiej konsultacji z kierowcą, odpowiedział jej, że nie da rady, bo ich samochód jest pełny. Poza tym byli już chyba dalej i kierowca nie zamierzał zawracać. Hua razem z resztą ekipy ze swojego samochodu wróciła do Liverpoolu.

Jakiś Anglik wysunął nadgarstek z zegarkiem i znacząco w niego postukał. Jakby pytał, czy ktoś się tu zna na naprawianiu zegarków.

Zatoka Morecambe, okolice Warton Sands, 5 lutego 2004, około godziny 18:00

Kokle zbiera się podczas odpływu, na odkrytych przez wodę ławicach piachu, czasem kilka mil od linii brzegu. Za 25 kilogramów kokli Chińczycy dostawali po pięć funtów. Nic dziwnego, że musieli zdrowo zasuwać. Nie bardzo mieli czas zwracać uwagę na to, co się wokół nich dzieje. A robiło się już ciemno. Ledwo widać było cokolwiek, o brzegu nie mówiąc. W pewnym momencie zaczęły ich mijać grupy innych poławiaczy, wracających na brzeg. Niektórzy podchodzili, szturchali delikatnie w ramię i coś mówili. Ale nikt nie rozumiał, co. Jakiś Anglik wysunął nadgarstek z zegarkiem i znacząco w niego postukał. Jakby pytał, czy ktoś się tu zna na naprawianiu zegarków. Ale Chińczycy nie mieli wśród siebie zegarmistrza. Jeden z rybaków wspominał potem, że zatrzymał się przy jednym z Chińczyków i powiedział, że najwyższy czas się zbierać. Chińczyk patrzył na niego, pokiwał głową, jakby rozumiał, uśmiechnął się, odwrócił i odszedł do swoich.

Wszyscy mieli telefony. Ale zamiast szukać pomocy, dzwonili do swoich rodzin w Chinach.

Grupa liczyła w sumie 38 osób. Ale wielu zostało na brzegu, bo nie starczyło dla nich sprzętu albo ubrania ochronnego. Na zatokę wyjechały 24 osoby, w tym dwie kobiety. Wszyscy z Chin, w ogromnej większości z prowincji Fujian. W wieku od 18 do 45 lat. Było ciemno i wiał wiatr. Gdyby nie wiał, może byłoby słychać przybierającą wodę. A tak zorientowali się dopiero wtedy, gdy wody mieli już po kostki. Rzucili się do samochodu, udało się ruszyć, ale nie za bardzo było wiadomo, w którą stronę jechać. W dodatku szybko utknęli na jakiejś łasze ruchomego piasku. Samochód zanurzył się po osie i odmówił dalszej jazdy. Nikt nie myślał racjonalnie. Ogarnęła ich panika. Zgromadzili się na dachu samochodu i czekali. Tylko na co? Woda zalewała wnętrze wozu.

Wszyscy mieli telefony. Ale zamiast szukać pomocy, dzwonili do swoich rodzin w Chinach. Zhifanga zadzwonił do Liverpoolu, do z Hua. To była ich ostatnia rozmowa. Jakby już wiedzieli, że nie ma szans. Że trzeba się pożegnać. No bo spróbujmy sobie to wyobrazić. Jest luty, i choć zimy w Brytanii to nie to, co w Polsce, jest zdecydowanie zimno. W dodatku leje się z nieba i wieje silny wiatr. Wszyscy są mokrzy i trzęsą się, jeśli nie z zimna, to ze strachu. Jedyna realna pomoc, na jaką mogliby liczyć, to helikopter straży przybrzeżnej. Ale jak się z tą strażą porozumieć? Jak im powiedzieć, gdzie jesteśmy, jeśli oni nie rozumieją naszego języka, a my ich? A nawet gdybyśmy język znali, skąd mamy wiedzieć, gdzie jesteśmy? Gdzieś na zatoce, która rozciąga się na obszarze ponad 300 kilometrów kwadratowych.

A potem głos się urywa. Albo dzwoniący stracił zasięg, albo wyczerpały mu się pomysły na to, co powiedzieć. Albo telefon zalała woda.

Guo Bing Long jest jedynym z grupy, któremu udaje się dodzwonić pod numer alarmowy 999. Komunikat, który przekazuje dyżurnej osobie jest dramatyczny, “tonąć woda, dużo, dużo, tonąć woda”, ale pozbawiony ważnych szczegółów. Słychać to podczas rozprawy w sądzie w Preston. Na pytanie operatora, gdzie dokładnie jest, Long raz jeszcze powtarza: “Tonąć woda, tonąć woda”. A potem głos się urywa. Albo dzwoniący straciłzasięg, albo wyczerpały mu się pomysły na to, co powiedzieć. Albo telefon zalała woda. Nie, to niemożliwe. Bo Long jeszcze potem raz dzwonił. Do żony w Chinach. Też odtworzono tę rozmowę podczas rozprawy. “Jestem w wielkim niebezpieczeństwie. Woda sięga mi do piersi. Możliwe, że umrę. Mój szef się pomylił. Źle obliczył czas. Powinien nas odwołać godzinę temu. Powiedz rodzinie, żeby się za mnie modlili. To już blisko. Za blisko. Umieram.”

Wcześniej tej samej nocy pod numer alarmowy zadzwoniły dwie inne osoby. Najpierw miejscowy rybak z wiadomością, że po zatoce krąży jakiś samochód i że dziwnie się zachowuje. To jeszcze nie było alarmujące. No bo wiadomo, dzieciaki z Morecambe lubią sobie po pijaku pojeździć i pobawić się z morzem w kotka i myszkę. Oni myszka, morze kotek. Potem jakaś kobieta, która się nie przedstawiła. Mówiła z akcentem wskazującym na Liverpool. Powiedziała, że “mam dużą grupę chińskich chłopców na Zatoce Morecambe, utknęli i nie mogą wrócić. Wyślijcie po nich samolot albo coś takiego”. To już brzmiało poważniej, ale nadal brakowało szczegółów. Kobietę później zidentyfikowano jako Janie Bannister, 18-letnią partnerkę Lin Mu Yonga, jednego z szefów gangu.

Nie było dokąd uciekać. Bo woda, zanim pojawiła się na tej położnej nieco wyżej od reszty łasze piachu, zdążyła zalać wszystko dokoła niej.

O tym, o której zaczyna się pracę i o której kończy, decydował szef, który z kilkoma innymi został na brzegu. Nie wiadomo, czy sprawdził, o której miał być tamtego dnia przypływ. Ale nawet jeśli sprawdził, pewnie niewiele by to dało. Bo warunki były wyjątkowe i trzeba było odpowiednio do nich postępować. To znaczy, że nawet jeśli wiedział, że przypływ rozpoczyna się o 21:00, to powinien był odwołać grupę najpóźniej około 19:00. Bo podczas takiego silnego wiatru od morza przypływ może się pojawić wcześniej. Wie o tym każdy rybak. Ale Ren nie był rybakiem. Tylko dużym szefem małego gangu.

Fala przypływu zwykle porusza się w tempie nie większym niż około pięciu kilometrów na godzinę. Po prawie płaskim, lekko tylko idącym pod górę dnie. Ale jeśli przyłoży się do tego wicher taki, jak tamtej nocy, może być i kilkanaście kilometrów na godzinę. Nawet biegiem trudno uciec. W dodatku uciekać nie ma dokąd. Bo woda, zanim pojawiła się na tej położnej nieco wyżej od reszty łasze piachu, zdążyła zalać wszystko dokoła niej. I teraz, żeby dostać się na ląd, trzeba pokonać dwumetrową głębinę ciągnącą się przez kilka kilometrów. Miejscowi rybacy, analizujący tragedię długo po tym, jak się wydarzyła, doszli do wniosku, że ratunek był. Że można było dostać się do brzegu idąc najpierw w trochę innym kierunku. Naokoło. Ale by tego dokonać, trzeba by znać dobrze zatokę. Albo przynajmniej tę jej część. A Chińczycy nic o niej nie wiedzieli. Po raz pierwszy zapuścili się tak daleko.

Kiedy poziom morza przekroczył wysokość samochodu, nie było już innego wyjścia jak próbować przepłynąć głęboką wodę dzielącą ich płyciznę od brzegu. Bo stojąc tracili więcej ciepła niż płynąc. Tylko nie wszyscy potrafili pływać.

Na pierwsze ciało natknął się rybak jadący traktorem po dnie wolnej już od wody zatoki, około trzeciej nad ranem.

Z początku rozmiar tragedii nie był znany. Poszukiwania, mocno utrudnione przez sztorm, trwały całą noc. Nie było wiadomo, co się naprawdę stało. Można było przypuszczać, że ci, którzy dotarli szczęśliwie do brzegu, zaraz się gdzieś pochowali w obawie przed policją. No bo w końcu byli nielegalni. Na pierwsze ciało natknął się rybak jadący traktorem po dnie wolnej już od wody zatoki, około trzeciej nad ranem. Do końca dnia zaleziono w sumie 21 ciał. Los reszty długo nie był znany. Dopiero po sześciu latach, w roku 2010, ciągle zmieniające się dno odkryło czaszkę 22. ofiary, należącą do Liu Qin. W tej chwili nieznany jest wciąż los jednej już tylko osoby z grupy, Dong Xin Wu. Ale chyba nikt nie ma nadziei, że przeżyła. Z całej 24 osobowej grupy tylko jedna osoba ocalała. Li Hua. Przypadkiem udało mu się trafić na Priest Skear, kamienną płyciznę, która jeszcze nie została całkiem zalana. Stamtąd uratował go helikopter, o godzinie 22:00. Dzięki temu przypadła mu rola świadka koronnego podczas procesu. Zeznawał z ukrycia, pojawiając się w sądzie wyłącznie na ekranie telewizora. Jego zeznania bardzo pomogły w udowodnieniu winy oskarżonym. Dziś żyje gdzieś w UK pod nowym nazwiskiem. Wydarzenia z 2004 roku wciąż nie dają mu spać. Szczególnie w okolicach Święta Wiosennej Latarni.

Grupa ślepców wyprowadzonych w pole przez Michaela Wilsona, piastującego stanowisko Jej Królewskiej Mości Przewodnika Po Piaskach. W pole kokli – to znaczy w morze. Na środek zatoki. Tak wygląda jedna z akcji na cele dobroczynne, marsz niewidomych przez zatokę podczas odpływu, z Arnside na drugi brzeg, głównie po łachach piaskowych, ale miejscami po pas w wodzie (to chyba te ukryte kanały, przed którymi ostrzegała tablica), organizowany raz w roku przez Galloway’s Society for the Blind. Latem, w sierpniu, ale o zmiennej dacie, bo wszystko zależy tu od pogody. A jak już się datę ustali, to też nic pewnego. Bo często trzeba zmieniać. Coś jak nasz doroczny Marsz Śledzia przez Zatokę Pucką po Rybitwiej Mieliźnie, z Kuźnicy do Rewy. Tylko z silniejszym dreszczem. I bez protestów. Bo Marsz Śledzia, jak wiele imprez w Polsce, ma zarówno gorących zwolenników, jak i zaciekłych przeciwników, głównie ekologów. A tu jakoś nikomu nie przeszkadza.

Uczestnicy jednego z podobnych marszów, w roku 2014, natknęli się na wystający z dna wrak samochodu. Okazało się, że był to ten sam pojazd, który kiedyś przywiózł grupę chińskich zbieraczy kokli. W tym samym miejscu, w którym rozegrał się finał tragedii. Kapryśne morze potrzebowało 10 lat, by go odsłonić. Znaleziono też kilka worków z muszlami, które udało im się zebrać. Po jakimś czasie wszystko to znowu przykrył piasek.Ashes to ashes, dust to dust.

Po tragedii Chińczycy przestali się pojawiać w Zatoce Morecambe. Zastąpili ich Polacy i inni przybysze z naszej części Europy

Po tragedii w 2004 roku zrobił się szum. Ludzie żądali zmian. Władze uznały słuszność postulatów. Ale w sumie niewiele się zmieniło. Tylko Chińczycy przestali się pojawiać w Zatoce Morecambe. Zastąpili ich Polacy i inni przybysze z naszej części Europy. Podjęto pewne kroki, by zapobiec takim sytuacjom w przyszłości. Ale to nie takie proste. Powołano do życia Zarząd Rybołówstwa Przybrzeżnego i Konserwacji, którego zadaniem jest kontrolować dostęp do łowisk poprzez wydawanie licencji osobom spełniającym odpowiednie warunki. To znaczy takim, które mają właściwy sprzęt, przeszli odpowiednie przeszkolenie z zakresu technik poławiania i bezpieczeństwa pracy, a także dysponują wiedzą dotyczącą topografii i specyfiki terenu, szczególnie oddziaływania warunków atmosferycznych i pływów morza.

Zarząd ma kontrolerów sprawdzających, czy poławiacze mają odpowiednie pozwolenia. Tylko kontrolerów jest kilku, a poławiacze liczą się na setki i tysiące. Więc w praktyce mało kto się tym przejmuje. No i od czego są współpracujący z gangsterami ludzie, którzy zajmują się podrabianiem dokumentów. Poza tym Anglicy do tych prób regulowania połowów mają ambiwalentny stosunek. Bo to pierwszy raz od 800 lat. A dokładnie od roku 1215, kiedy to, pod wpływem nacisku ze strony wasali, przyjęta została przez króla Jana bez Ziemi Magna Carta (Magna Charta Libertatum), Wielka Karta Swobód, fundament europejskiej demokracji. Wśród gwarantowanych nią przywilejów znalazło się nieskrępowane prawo do poławiania owoców morza na własne potrzeby.

Nie bez znaczenia jest też fakt, że zbieranie kokli ręcznie jest uznawane za ekologiczne. Bo alternatywą byłoby przemysłowe trałowanie z łodzi, w wyniku którego wylęgarnie skorupiaków mogłyby ulec trwałemu zniszczeniu.

Podczas śledztwa zbadano szczegółowo, co chińscy gangsterzy robili z towarem i z pieniędzmi. No bo co zrobić w Anglii z koklami? Owszem, sprzedaje się je na straganach, na portowych rynkach w nadmorskich miejscowościach, gotowane i podlane zalewą z taniego octu spirytusowego, jako atrakcję dla turystów. No ale to przecież nie wystarczy. Zwłaszcza że na straganach sprzedaje się też krewetki, ostrygi, czy inne kraby, cieszące się większym zainteresowaniem. Bo przeciętny Angol kokle ma gdzieś. Woli niemieckiego hamburgera z francuskimi frytkami. Skorupiakowa drobnica to dla niego symbol biedy, taki sam jak fasolka w puszce czy mielonka. Nie bez powodu kokle są ważnym elementem nieoficjalnego hymnu Irlandii, popularnej piosenki z siedemnastego wieku, tej o Molly Malone, ulicznej sprzedawczyni kokli i muli z Dublina, która na ulicy w końcu umarła z gorączki, niedostatku i wycieńczenia. Dlatego zbyt na kokle w UK jest bardzo ograniczony, ani sklepy, ani restauracje nie są nimi specjalnie zainteresowane. Owszem, są jeszcze Walijczycy, którzy lubią kokle do śniadania, smażone z bekonem, podawane z chlebkiem z wodorostów i z normalnym tostem. Bo chleb z wodorostów (zwany laverbread albo, po walijsku, bara lafwr) chleba za bardzo nie przypomina. Dlatego ten tost. Długie godziny gotowania zamieniają brązowe, czerwonawe glony w jakąś ciemnozieloną pulpę. Richard Burton, słynny aktor z Walii pochodzący, mówił na to “walijski kawior”. I kazał sobie podawać nawet w Ameryce. No ale prawdziwych Walijczyków nie ma już zbyt wielu. Poza tym po co im kokle angielskie, jak mają ich w bród u siebie?

A pieniądze gromadzone przez mafiosów? Nic. Trafiały najpierw do angielskich banków a potem bezpośrednio do Chin. Spore pieniądze.

Co więc się z tymi koklami dzieje? Jak wykazało trwające dwa lata dochodzenie (codename: Operation Lund), podczas którego zebrano półtora miliona stron dokumentacji, wysłuchano 20 tysięcy rozmów telefonicznych i wydano trzy miliony funtów, zebrane przez Chińczyków żyjątka z wody w zatoce wędrowały najpierw do Walii. Tam były obrabiane termicznie. Potem szły do Holandii, gdzie je pakowano. A na koniec do konsumentów, głównie do Portugalii i Hiszpani, gdzie je się do paelli daje. Do Francji, gdzie stają się cenionym dodatkiem do dorsza z patelni. No i do Polski, gdzie same w sobie nie zachwycają tak jak mule, ale nie mogą się bez nich obejść różne mieszanki owoców morza, z zamrażarek sprzedawane w naszych supermarketach.

A pieniądze gromadzone przez mafiosów? Te trafiały do angielskich banków, a stamtąd do Chin. Spore pieniądze. Cena kokli w skupie hurtowym to 600 do 1200 funtów za tonę, czyli od 60 penów do funta dwadzieścia za kilogram. Szefowie chińskiego gangu płacili swoim ludziom pięć funtów za 25 kilogramów. 20 penów za kilogram. Czyli, przy dobrym układzie, dziesięciokrotny zysk (pomniejszony o drobne koszty organizacyjne). Ale to nie koniec spirali zarobkowej. Bo dopiero później włączają się do gry kolejni, grubsi gracze. Niektórzy mówią o nich, że to dopiero są prawdziwi wyzyskiwacze, przy których chińska mafia wężowa może się schować. Kokle w sklepie sprzedają się średnio po 15 funtów za kilogram. Jest czym się dzielić.

Po ofiarach tragedii w Zatoce Morecambe pozostała pamięć. Pamięć i długi. Bo każda z osób, które tam zginęły, musiała się zadłużyć, żeby dotrzeć do Europy. Podróż Hua kosztowała około 300 tysięcy juanów, czyli około 20 tysięcy funtów (sto tysięcy złotych). Dlaczego tak drogo? Bo nielegalnie. To raz. A po drugie lądem, najpierw między towarami w kontenerze ciągnionym TIR-em przez Rosję, potem wschodnia Europa i Bałkany. Tam przesiadka i dalej przez Europę do jednego z portów na Morzu Północnym, skąd w ładowni statku do Liverpoolu. Dwa tygodnie w podróży. A więc kosztuje tu i czas, i ilość ludzi, którzy są w taki projekt zaangażowani. Jakby tego było mało, niektórzy płacili podwójnie. Bo najpierw za transfer do Niemiec. A jak tam się okazało, że nie mogą znaleźć pracy, to jeszcze raz za przewiezienie ich do Liverpoolu. Skąd brali takie kwoty? Jeśli ich zarobki w Fujian ledwo starczały na codzienne życie? Na wyjazd Hua złożyli się różni ludzie. Przede wszystkim bliska i dalsza rodzina, ale też sąsiedzi. Dlaczego się na to decydowali? Bo wszyscy chcą zarabiać. Żeby zarabiać, trzeba inwestować. Tylko jak inwestować, żeby nie stracić? Okazuje się, że inwestycja w wyjazd nawet obcej osoby jest uważana w Chinach za jedną z najbardziej dochodowych i stosunkowo bezpieczną formę inwestowania. Dochodowa, bo od pożyczonej sumy liczy się 10-procentowe odsetki za każdy rok. Bezpieczna, bo gwarantem jest cała rodzina. Jeśli osoba wysłana za granicę nie wróci, umrze albo zostanie zabita, jej dług przechodzi na krewnych. Na rodziców, na rodzeństwo, w końcu na dzieci. A jak nie ma, to na dalszą rodzinę. Taki jest zwyczaj. Dosyć rygorystycznie egzekwowany. Do tego stopnia, że czasem prawnuki kończą spłacać długi swoich pradziadków. Zachodni zwyczaj ogłaszania upadłości konsumenckiej nie jest tam znany.

Kim są duchy? My wszyscy nimi jesteśmy. Każdy z nas.

Dwa duchy, właściciele firmy, David Anthony Eden, o tych samych imionach i nazwisku, ojciec i syn, którzy za pracę Chińczyków płacili ich “właścicielom” i tym samym łamali przepisy prawa imigracyjnego, zostali w wyniku procesu oczyszczeni z zarzutów. Szefowie gangu, czyli Lin Liang Ren, jego partnerka, Zhao Xiao Qing, kuzyn Rena, Lin Mu Yong, i dziewczyna Yonga, Janie Bannister, zostali skazani. Najwięcej dostał Ren, 12 lat za 21 zabójstw i zorganizowanie systemu przymusowej pracy niewolniczej. Dodatkowo 2 lata za zorganizowane utrudnianie śledztwa. Zwolniony w roku 2012 po odsiedzeniu połowy wyroku i odesłany do Chin. Zhao Xiao Qing dostała dwa lata i 9 miesięcy za współudział i utrudnianie. Lin Mu Yong: cztery lata za współudział i 9 miesięcy za jakieś inne, niezwiązane z tragedią w zatoce przestępstwa. Janie Bannister, też duch, nosząca podczas procesu dziecko Yonga w łonie, została uniewinniona.

Dlaczego Ren został potraktowany bardziej surowo niż inni? Bo uznano, że on głównie odpowiada za tę tragedię. Tragedię niepotrzebną, spowodowaną nie liczącą się z niczym żądzą zysku. Ren sprawował bezpośredni nadzór nad całą grupą, do niego należało zabezpieczenie ich pracy. Powinien był swoich ludzi przeszkolić. Także na wypadek nieprzewidzianych komplikacji. Pouczyć, komu i jak mogą zgłosić wypadek, jak poprosić o pomoc. Ostrzec o grożącym niebezpieczeństwie. Nie zrobił tego. Powinien zapewnić im dobrej jakości ubrania wodoodporne. Owszem, kupił, ale za mało i zbyt niskiej jakości. Bo każdy zaoszczędzony dzięki temu funt trafiał do jego kieszeni. Powinien sprawdzić godziny przypływu, skonsultować się z kimś mającym większe doświadczenie, z jakimś rybakiem na przykład, i ściągnąć swoich ludzi na ląd w odpowiednim czasie. Ale tego nie uczynił.

W buddyzmie znane jest pojęcie duchów głodnych, wiecznie niezaspokojonych. Określa się je jako preta, co w Sanskrycie znaczy również świnie.

Ren kupował też oba samochody, którymi wożono ludzi do pracy. Miały to być porządne wozy, które poradzą sobie w skomplikowanych warunkach jazdy po mokrym piasku zatoki. Na nich też sporo zaoszczędził. Co miało dwojakie skutki. Dla tych, którzy nie dojechali do Morecambe, jak Hue, dobre. Bo uniknęli śmierci. Gorsze dla tych, którzy wraz z samochodem utknęli na środku morza. Jak Zhifang.

Poza tym Ren najbardziej mataczył. Kiedy już mleko się rozlało i kiedy było wiadomo, że teraz zacznie się szukanie winnych. Próbował zdjąć z siebie odpowiedzialność udając, że nie jest żadnym szefem, tylko jednym z szeregowych członków grupy, tak samo zdezorientowanym jak cała reszta. W nocy, kiedy trwały poszukiwania ofiar, wywierał presję tych, którzy byli z nim na brzegu, tak żeby mówili wszystkim, że nie przyjechali tu do żadnej pracy, tylko na piknik. Z okazji chińskiego święta. Że o żadnym zbieraniu kokli nie było mowy, że w ogóle nie wiedzą, co to są, te całe kokle.

Kim są duchy? Wszyscy nimi jesteśmy. My, tutaj. No, prawie wszyscy. Wszyscy biali. Bo tak mówią na nas Chińczycy. W kantońskim slangu. Coś jak gajdzini po japońsku? Ale czy tylko my? Czy tylko biali Europejczycy, którzy bezwzględnie wykorzystują swoją uprzywilejowaną pozycję wobec nich, nielegalnych imigrantów, by zaspokoić to nasze metafizyczne nienasycenie? Sprawa nie jest chyba taka oczywista. Dla Chińczyków duchami jesteśmy my, ale nam to właśnie oni, imigranci, mogą wydać się duchami. Bo tacy są przezroczyści, niewidoczni dla oficjalnego systemu. Rozpływają się w powietrzu, a kiedy chcą, jak duchy objawiają się tu i tam jako tania i przez to bardzo poszukiwana siła robocza. Bo do Europy pcha ich bardzo podobny rodzaj nienasycenia. Mówią o tym sami, zwłaszcza ci, którym się powiodło, którzy zrobili na Zachodzie karierę. To prawda, jest tam, w porównaniu z naszymi standardami, biednie. Nawet bardzo biednie. Zarabia się nawet jeden procent tego, co w UK – 100 razy mniej! Hua mieszała beton na budowie, zarabiała 300 juanów, równowartość 20 funtów szterlingów, na miesiąc. Ale to nie jest tak, jak powiedzmy w Irlandii w czasach Ziemniaczanej Zarazy, że ci ludzie musieli wyjechać, bo inaczej by nie przeżyli. Wyjechali po części po to, żeby polepszyć poziom życia swojej rodziny. Ale też dlatego, że po prostu jest tam taki zwyczaj. Od pokoleń. Że się kogoś z rodziny wysyła do Japonii, do Ameryki, do innej Europy. Głównie po to, żeby za przywiezione pieniądze otworzyć biznes, restaurację, albo wybudować lepszy, większy, wyższy dom. Bo im wyższy dom, tym wyższy status społeczny. A na osiąganie coraz wyższego statusu jest ogromna presja – oddolna, społeczna, i odgórna, państwowa. O czym świadczą wszechobecne plakaty i bilbordy wzywające do bogacenia się. “Wspieraj czynem wzrost gospodarczy. Zarabiaj więcej!” Tego rodzaju wyścig nigdy się nie kończy. Albo kończy katastrofą. Na ile ten pęd do dorabiania się za granicą wynika z autentycznej potrzeby, na ile z traumatycznej pamięci o biedzie i prowadzącym do kanibalizmu głodzie podczas Wielkiego Skoku, a na ile z bieżącej polityki chińskich władz, tego chyba nie sposób ocenić.

A kokla? Nic. Kokla to neologizm.

W buddyzmie znane jest pojęcie duchów głodnych, wiecznie niezaspokojonych. Określa się je jako preta, co w Sanskrycie znaczy również świnie. Jeden z najbardziej godnych współczucia rodzajów bytu. Jest jak człowiek chory na demencję. Je i zaraz zapomina o tym, że coś zjadł. Więc dalej je. Tylko jedzenie, rozumiane dosłownie, podlega naturalnym ograniczeniom nie tylko pamięci, lecz również pojemności żołądka. Natomiast jedzenie duchowe takich ograniczeń nie zna. Na ducha nieszczęście. Wiąże się to z koncepcją reinkarnacji. Jest podobno sześć krain, w których można się odrodzić, te krainy to bogowie, tytani, ludzie, zwierzęta, głodne duchy, piekło. A najgorsze jest to, że z bliska widok jest ograniczony. W tym sensie, że jak już się tam znajdziesz, to zwykle nie wiesz, gdzie tak naprawdę jesteś. Wydaje ci się, żeś człowiek, a tu proszę, duch, w dodatku głodny. Jak ta piękna Molly Malone, która wciąż wędruje po ulicach Dublina i kokle próbuje nam sprzedać, zachwalając je swoim słodkim śpiewem.

A kokla? Kokla to neologizm, fonetyczne tłumaczenie angielskiego cockle. Po polsku nazywa się sercówka. A dokładniej sercówka jadalna. Cardium edule, gatunek małża. Kojarzy się z sercem na dwa sposoby. Po pierwsze kształtem. Po tym, nawiasem mówiąc, najłatwiej odróżnić kokle od muli, po kształcie i kolorze, mule są podłużne i ciemne, kokle jasne i prawie okrągłe. Tak jak to widać w logo pewnego amerykańskiego koncernu petrochemicznego. Po drugie, kolkę do serca upodabniają zmarszczki. Bo jest pokarbowana. A zmarszczki na sercu oznaczają brak empatii, nieczułość na los innych ludzi. Przynajmniej w angielskim. Stąd idiom taki, warm the cockles of somebody’s heart, co znaczy dosłownie ocieplić zmarszczki czyjegoś serca, a w przenośni otworzyć serce na innych. Tak jak to pan Scrooge w Opowieści wigilijnej Dickensa ze swoim serduszkiem uczynił. Sercówki, choć w nieco skarlałej formie, występują również u nas, to znaczy w naszym Bałtyku. Podobnie jak modern slavery, współczesne niewolnictwo. To już w całkiem nieskarlałej formie. Tylko Chińczyków u nas mniej. Ale są inni.

KONIEC

Februar 21, 2021Februar 21, 2021

Głodne Duchy (Część IV)

Niniejszym publikujemy czwartą i ostatnią zarazem część tekstu Marka Gajdzińskiego “Głodne duchy”. Pozostałe części:

Część I
Część II
Część III

A pieniądze gromadzone przez mafiosów? Nic. Trafiały najpierw do angielskich banków a potem bezpośrednio do Chin. Spore pieniądze.

Kim są duchy? My wszyscy jesteśmy. Każdy z nas.

W buddyzmie znane jest pojęcie duchów głodnych, wiecznie niezaspokojonych. Określa się je jako preta, co w Sanskrycie znaczy również świnie.

A kokla? Nic. Kokla to neologizm.

KONIEC

Januar 11, 2021Januar 11, 2021

Głodne Duchy (Część III)

Publikujemy niniejszym trzecią część tekstu Marka Gajdzińskiego pt. Głodne Duchy. Część trzecia ukaże się niebawem. Część pierwsza ukazała się tutaj.Część druga tutaj.

Liverpool, 5 lutego 2004, przed południem

Jakiś Anglik wysunął nadgarstek z zegarkiem i znacząco w niego postukał. Jakby pytał, czy ktoś się tu zna na naprawianiu zegarków.

Zatoka Morecambe, okolice Warton Sands, 5 lutego 2004, około godziny 18:00

Wszyscy mieli telefony. Ale zamiast szukać pomocy, dzwonili do swoich rodzin w Chinach.

A potem głos się urywa. Albo dzwoniący stracił zasięg, albo wyczerpały mu się pomysły na to, co powiedzieć. Albo telefon zalała woda.

Nie było dokąd uciekać. Bo woda, zanim pojawiła się na tej położnej nieco wyżej od reszty łasze piachu, zdążyła zalać wszystko dokoła niej.

Na pierwsze ciało natknął się rybak jadący traktorem po dnie wolnej już od wody zatoki, około trzeciej nad ranem.

Po tragedii Chińczycy przestali się pojawiać w Zatoce Morecambe. Zastąpili ich Polacy i inni przybysze z naszej części Europy

Część czwarta czyli ostatnia niebawem.

November 4, 2020Januar 16, 2021

Głodne Duchy (Część II)

Publikujemy niniejszym drugą część tekstu Marka Gajdzińskiego pt. Głodne Duchy. Część trzecia ukaże się niebawem. Część pierwsza ukazała się tutaj.

Tradycja duchów to dla Chińczyków żadna tradycja. Oni w ogóle tak się nie bawią.

Głowa węża. Tak w chińskim slangu nazywają się gangi przemytnicze.

Wszyscy muszą jechać. Taki jest los kulisów. To znaczy imigrantów z Chin pracujących w ramach systemu współczesnego niewolnictwa.

Część trzecia tutaj.

September 13, 2020Januar 16, 2021

Głodne duchy (Część I)

Publikujemy niniejszym pierwszą część tekstu Marka Gajdzińskiego pt. Głodne Duchy. Część druga i trzecia ukaże się niebawem.

Okolice Warton Sands, 5 lutego 2004, około godziny 16:00

CITY IMPRESSION (KRANK) | Author unknown | Photo ©by Max Dogin

– Jakby wielkiwielki pies się zsikał – dodał. Bo w jego języku tak się to określa.

– Tak – westchnął mężczyzna siedzący obok kierowcy. – Ale za to będziemy bezpieczni. Taka pogoda odstrasza duchy.

Niebezpieczeństwo, krzyczy biała tablica. I że strzeż się.

W sumie to, przez co jechali, mogłoby równie dobrze nie być dnem morza, lecz piekłem. Albo należeć do fazy zwanej przez buddystów bardo. Czymś w rodzaju naszego czyśćca, poczekalni między jednym wcieleniem a drugim. Tak jakby już opuścili świat żywych.

CITY IMPRESSION (Maske) | Author unknown | Photo ©by Max Dogin

I jeszcze dopisek na dole, że jak masz problem, to dzwoń pod trzy dziewiątki i proś o Straż Brzegową.

Widziałem raz kilku wyrostków z kijami. Chodzili po tej błotnej gumie i specjalnie podskakiwali, żeby sprawdzić, czy ich pochłonie.

CITY IMPRESSION (Resistencia) | Author unknown | Photo ©by Max Dogin

W modzie było również romantyczne podróżowanie dla przyjemności, więc często obierano tę niebezpieczną, ale malowniczą trasę w drodze do Krainy Jezior.

Część II tutaj.

August 13, 2020Oktober 25, 2020

El Mu

1. La nada

Porque está en todas partes: en el cine, en la plaza, en la iglesia o en el teatro. Nada nos rodea y se supone que nos salvará ahora. La nada se redefinió en muy poco tiempo y ahora debería ser amigable. La nada. Solíamos tener miedo de nada. No lo queríamos. Teníamos muchas ganas de llenarlo de algo para que ya no sea nada más que algo. Quizás un recipiente. Nada se ha asociado con la ausencia, y la ausencia de algo siempre ha sido una deficiencia en la cultura occidental. El resultado de mantenerse alejado. Una partida. Y nada de eso es muy positivo. Y ahora nada debería ayudarnos. Se supone que nos salvará. En forma de distancias. En forma de higiene, donde el objetivo es rechazar a todos los posibles intrusos, limpiarlos, ahuyentarlos. O esperando su muerte en ninguna parte. Nada es bueno.

2. El Mu

En su ciclo de conferencias Le temps et l’autre, Emannuel Levinas intenta definir la nada como la ausencia de todas las cosas. Esta definición tiene sus debilidades. Porque si nada está vacío, inmediatamente desaparece con la aparición de una entidad. Y luego nada es algo. Es cierto que aún no se ha determinado qué es, quizás la entidad o un recipiente que se llena con esta entidad. De esta manera, podríamos definir el mundo como nada lleno de nosotros. O como nada lleno de virus. Y esa es una definición bastante complicada de nada. No estoy seguro de por qué Levinas no tomó la idea de Mu. La vieja idea china de nada (aunque no quiero renunciar a la idea europea de nada aquí y no investigaré aquí qué es lo que la nada de Pascal podría tener que ver con los chinos).

Si nada está vacío, inmediatamente desaparece con la aparición de una entidad.

3. El experimento

Robert Boyle llevó a cabo el experimento con la bomba de aire en 1659 y creó un vacío. Suponemos que fue el vacío. Porque el vacío es una idea, un ideal que viene de Leucipo de Mileto y que encaja muy bien en los cálculos matemáticos. El experimento de Boyle también sirvió para probar la suposición de Galileo. Pero también más, como escribe Bruno Latour en Nous n’avons jamais été modern.

No funciona Porque no significa nada para él. A la joya le falta algo. Le falta Mu.

Bueno, no voy a repasar toda la historia de la idea del “vacío” aquí, es importante para mí que el “vacío” es solo una idea, las ideas a veces pueden materializarse, incluso si la materialización es para un vacío ser bastante difícil.

4. El Mu

Mi segundo encuentro con el Mu fue mientras leía The Man in the High Castle de Philip K. Dick. Un japonés mira una pieza de metal. Debe ser una joya. Pero el japonés no puede encontrar nada en él. Lo mira y trata de meditar en ello. No funciona Porque no significa nada para él. A la joya le falta algo. Le falta Mu.

5. El arte

Fue en 2016 cuando una escultora me pidió que describiera sus obras de arte. Y lo primero que me vino a la mente fue el Mu. No es que les faltara. De lo contrario. Sus esculturas dieron (y todavía lo hacen) al espectador la oportunidad de descubrir algo. Dibujan algo, pero no nos llevan a un resultado. Tenemos que pensar en el resultado por nosotros mismos. Están borrosos. Como las obras de Sarah Kane. Porque no se trata de libertad de interpretación. También podemos tener eso en Hölderlin. Se trata de la posibilidad. A la mezcla.

Nos necesitamos el Mu. Especialmente ahora.

6. El Mu

En la Kritik der reinen Vernunft, Kant definió el espacio como algo dado a priori. El espacio era un lugar donde se nos aparecían cosas. Mientras que Durkheim señaló que el espacio lo define la sociedad que lo habita. La investigación antropológica (sí, también me refiero a los Hopi, pero no solo) en América del Norte lo ha confirmado. El espacio en el que vive una sociedad también determina el idioma de esa sociedad. Pero la habitación nunca estuvo vacía.

Entonces, ¿qué pasa con Mu? Cuando no tenemos nada Porque Mu no solo significa espacio. Mu solo se refiere a la posibilidad. En su libro Philosophie des Zen – Buddhismus, Byung-Chul Han escribe que el Mu es el lugar de encuentro. Mu es necesario. Para que la montaña se convierta en una nube y la nube en un río y el río en una montaña. En Mu las entidades no tienen límites. Uno pasa al otro y así se encuentran. En el Mu.

Necesitamos el Mu y esta comprensión de la naturaleza. Especialmente ahora, cuando hay tanto vacío entre nosotros y queremos redefinirlo semióticamente.

You can support us via PayPal. Just scan this picture. Thanks.

Essays

Kategorie: Essays